Morfologia krwi obwodowej jest tanim i popularnym badaniem, polegającym na ocenie jakościowej i ilościowej składu krwi. Jest pomocnym narzędziem w diagnostyce wielu chorób – od zwykłych infekcji do groźnych nowotworów. Sprawdź, kiedy powinieneś przeprowadzić takie badanie i jak interpretować wynik!
Spis treści
- Morfologia – jakie są wskazania do badania?
- Jak się przygotować?
- Morfologia – jak wygląda badanie?
- Morfologia – jak interpretować wyniki?
- RBC, czyli liczba czerwonych krwinek we krwi
- HGB, czyli stężenie hemoglobiny
- HCT, czyli hematokryt
- MCV, czyli średnia objętość erytrocytu
- MCH, czyli średnia zawartość hemoglobiny w czerwonej krwince
- MCHC, czyli średnie stężenie hemoglobiny w czerwonej krwince
- WBC, czyli liczba białych krwinek we krwi
- PLT, czyli liczba płytek krwi
Krew składa się z trzech rodzajów krwinek zawieszonych w osoczu – czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). W różnych chorobach zmieniać się może zarówno liczba tych krwinek, jak i ich wygląd- dlatego badanie morfologii krwi bywa bardzo pomocne w postawieniu diagnozy.
Morfologia – jakie są wskazania do badania?
Najczęściej morfologię wykonuje się profilaktycznie, czyli bez podejrzenia żadnej choroby. Lekarz zleca ją również przy diagnostyce infekcji, niedokrwistości i innych chorób krwi. Jest zawsze wykonywana w sytuacjach wzmożonej utraty krwi, np. po urazach, operacjach czy przy podejrzeniu krwotoku wewnętrznego.
Jak się przygotować?
Do badania nie trzeba być na czczo, chyba że – co się bardzo często zdarza – jednocześnie będzie pobierana krew na inne oznaczenia, np. stężenia glukozy czy cholesterolu. Zawsze warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, wtedy żyły będą lepiej wypełnione i cała procedura potrwa krócej! Na pół godziny przed pobraniem krwi pacjent powinien odpoczywać, najlepiej w pozycji siedzącej.
Morfologia – jak wygląda badanie?
Do oznaczenia morfologii konieczne jest pobranie próbki krwi – wystarczy 5 ml. Najczęściej do nakłucia wykorzystuje się żyłę łokciową, która u większości osób jest widoczna i łatwo dostępna. Trzeba pamiętać, aby po procedurze uciskać miejsce punkcji przez kilka minut, co zapobiegnie powstaniu siniaka. Samo zaklejenie plastrem może nie wystarczyć!
Morfologia – jak interpretować wyniki?
W standardowym badaniu morfologii krwi oceniane są parametry: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, WBC, PLT, które opiszemy poniżej. Dodatkowo często wykonywany jest tzw. rozmaz, czyli mikroskopowa ocena krwinek z określeniem składu procentowego poszczególnych leukocytów (czyli granulocytów, limfocytów i monocytów). Niekiedy w wyniku znaleźć możemy także parametr MID, który oznacza liczbę komórek, których automat nie potrafił zidentyfikować.
Należy pamiętać, że normy mogą różnić się w poszczególnych laboratoriach, zależą od wielu czynników, a ocenę badania najlepiej przeprowadzi lekarz prowadzący.
RBC, czyli liczba czerwonych krwinek we krwi
Norma RBC: kobiety 3,5–5,2 mln/mm³, mężczyźni 4,2–5,4 mln/mm³
Rola czerwonych krwinek: transport tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do płuc w celu jego wydalenia.
Przyczyny zwiększenia RCB:
- odwodnienie,
- przewlekłe niedotlenienie organizmu, np. przy paleniu papierosów czy chorobach płuc lub po przebywaniu w wysokich górach,
- czerwienica prawdziwa,
- leczenie sterydami,
- ciąża.
Przyczyny niedokrwistości, czyli zmniejszenia RBC:
- niedobór żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego w diecie,
- choroby przewlekłe, np. długotrwałe infekcje, nowotwory, zapalenia autoimmunologiczne,
- uszkodzenie szpiku kostnego przez promieniowanie, toksyczne związki chemiczne lub leki,
- utrata krwi,
- znaczne przewodnienie.
HGB, czyli stężenie hemoglobiny
Norma: kobiety 12–16 g/l, mężczyźni 14–18 g/l
Hemoglobina to białko, którego funkcją jest transportowanie cząsteczek tlenu oraz części wytwarzanego w organizmie dwutlenku węgla. Jest odpowiedzialna za czerwony kolor krwi.
HCT, czyli hematokryt
Norma hematokrytu: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%
To stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi.
Przyczyny odchyleń od normy stężenia hemoglobiny i hematokrytu są takie same jak liczby krwinek czerwonych.
MCV, czyli średnia objętość erytrocytu
Norma: 82–92 fl
Przyczyny ↑:
- niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego w diecie lub choroby zaburzające ich wchłanianie w jelicie cienkim,
- spożywanie nadmiernej ilości płynów bezelektrolitowych, np. herbaty,
- ciąża.
Przyczyny ↓:
- niedobór żelaza w diecie,
- moczówka prosta,
- cukrzyca,
- niewydolność nerek.
MCH, czyli średnia zawartość hemoglobiny w czerwonej krwince
Norma: 27–31 pg
MCHC, czyli średnie stężenie hemoglobiny w czerwonej krwince
Norma: 32–36 g/dl
MCH i MCHC mówią o ilości hemoglobiny w krwince.
Przyczyny ↑: do znamiennego podwyższenia tych parametrów dochodzi niezmiernie rzadko, np. w sferocytozie lub chorobie zimnych hemgalutynin.
Przyczyny ↓: niedobór żelaza, talasemie.
WBC, czyli liczba białych krwinek we krwi
Norma: 4,5–10 tys/mm³
Rola: są ważnym elementem układu odpornościowego człowieka, który odpowiada za obronę organizmu przed patogenami, np. wirusami czy bakteriami.
Przyczyny ↑ (leukocytozy):
- infekcja,
- choroba nowotworowa,
- spożycie posiłku przed badaniem – może spowodować wahania do 5% w stosunku do wyniku mierzonego na czczo.
Przyczyny ↓ (leukopenii):
- początkowa faza infekcji,
- stan po infekcji wirusowej,
- stosowanie niektórych leków, np. immunosupresyjnych, glikokortykosteroidów,
- nowotwór krwi – białaczka,
- anoreksja.
PLT, czyli liczba płytek krwi
Norma: 150-400 tys/mm³
Rola: biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.
Przyczyny ↑ (nadpłytkowości):
- nowotwory, m.in. układu krwiotwórczego, płuca, trzustki,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- infekcje,
- po masywnej utracie krwi,
- po usunięciu śledziony,
- alkoholizm,
- nadpłytkowość rodzinna.
Przyczyny ↓ (małopłytkowości):
- małopłytkowość autoimmunologiczna,
- niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego,
- nowotwory i inne choroby szpiku kostnego,
- infekcje,
- choroby wątroby,
- ciąża,
- małopłytkowość rzekoma – spowodowana pobraniem krwi na nieprawidłowe podłoże lub zbytnim wydłużeniem czasu między pobraniem krwi a analizą próbki.
Przeczytaj też:
Hematokryt niski i wysoki. Jak odczytać wynik badania?
Kwas moczowy – badanie krwi – norma
Limfocyty – rola w organizmie i odstępstwa od normy
Badanie CRP. Kiedy się je wykonuje?
Cholesterol – jakie normy frakcji HDL i LDL
Hormony tarczycy: tyroksyna i trójjodotyronina
Poziom cukru we krwi. Jak czytać wyniki?
Co warto wiedzieć o wynikach morfologii
Czy do badania morfologii krwi trzeba być na czczo?
Do badania nie trzeba być na czczo, chyba że jednocześnie będzie pobierana krew na inne badania, np. stężenia glukozy czy cholesterolu.
Ile krwi trzeba pobrać do badania morfologii?
Do badania morfologii wystarczy pobrać 5 ml krwi.
Czy normy morfologii są takie same dla kobiet i dla mężczyzn?
Normy liczby czerwonych krwinek we krwi, stężenia hemoglobiny i hematokrytu dla kobiet są nieco niższe niż dla mężczyzn.