Morfologia krwi – co to za badanie, jakie są normy?

Morfologia krwi obwodowej jest tanim i popularnym badaniem, polegającym na ocenie jakościowej i ilościowej składu krwi. Jest pomocnym narzędziem w diagnostyce wielu chorób – od zwykłych infekcji do groźnych nowotworów. Sprawdź, kiedy powinieneś przeprowadzić takie badanie i jak interpretować wynik!

Krew składa się z trzech rodzajów krwinek zawieszonych w osoczu – czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). W różnych chorobach zmieniać się może zarówno liczba tych krwinek, jak i ich wygląd- dlatego badanie morfologii krwi bywa bardzo pomocne w postawieniu diagnozy.

Morfologia – jakie są wskazania do badania?

Najczęściej morfologię wykonuje się profilaktycznie, czyli bez podejrzenia żadnej choroby. Lekarz zleca ją również przy diagnostyce infekcji, niedokrwistości i innych chorób krwi. Jest zawsze wykonywana w sytuacjach wzmożonej utraty krwi, np. po urazach, operacjach czy przy podejrzeniu krwotoku wewnętrznego.

Jak się przygotować?

Do badania nie trzeba być na czczo, chyba że – co się bardzo często zdarza – jednocześnie będzie pobierana krew na inne oznaczenia, np. stężenia glukozy czy cholesterolu. Zawsze warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, wtedy żyły będą lepiej wypełnione i cała procedura potrwa krócej! Na pół godziny przed pobraniem krwi pacjent powinien odpoczywać, najlepiej w pozycji siedzącej.

Morfologia – jak wygląda badanie?

Do oznaczenia morfologii konieczne jest pobranie próbki krwi – wystarczy 5 ml. Najczęściej do nakłucia wykorzystuje się żyłę łokciową, która u większości osób jest widoczna i łatwo dostępna. Trzeba pamiętać, aby po procedurze uciskać miejsce punkcji przez kilka minut, co zapobiegnie powstaniu siniaka. Samo zaklejenie plastrem może nie wystarczyć!

Morfologia – jak interpretować wyniki?

W standardowym badaniu morfologii krwi oceniane są parametry: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, WBC, PLT, które opiszemy poniżej. Dodatkowo często wykonywany jest tzw. rozmaz, czyli mikroskopowa ocena krwinek z określeniem składu procentowego poszczególnych leukocytów (czyli granulocytów, limfocytów i monocytów). Niekiedy w wyniku znaleźć możemy także parametr MID, który oznacza liczbę komórek, których automat nie potrafił zidentyfikować.

Należy pamiętać, że normy mogą różnić się w poszczególnych laboratoriach, zależą od wielu czynników, a ocenę badania najlepiej przeprowadzi lekarz prowadzący.

RBC, czyli liczba czerwonych krwinek we krwi

Norma RBC: kobiety 3,5–5,2 mln/mm³, mężczyźni 4,2–5,4 mln/mm³

Rola czerwonych krwinek: transport tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do płuc w celu jego wydalenia.

Przyczyny zwiększenia RCB:

• odwodnienie,
• przewlekłe niedotlenienie organizmu, np. przy paleniu papierosów czy chorobach płuc lub po przebywaniu w wysokich górach,
• czerwienica prawdziwa,
• leczenie sterydami,
• ciąża.

Przyczyny niedokrwistości, czyli zmniejszenia RBC:

• niedobór żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego w diecie,
• choroby przewlekłe, np. długotrwałe infekcje, nowotwory, zapalenia autoimmunologiczne,
• uszkodzenie szpiku kostnego przez promieniowanie, toksyczne związki chemiczne lub leki,
• utrata krwi,
• znaczne przewodnienie.

HGB, czyli stężenie hemoglobiny

Norma: kobiety 12–16 g/l, mężczyźni 14–18 g/l

Hemoglobina to białko, którego funkcją jest transportowanie cząsteczek tlenu oraz części wytwarzanego w organizmie dwutlenku węgla. Jest odpowiedzialna za czerwony kolor krwi.

HCT, czyli hematokryt

Norma hematokrytu: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%

To stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi.

Przyczyny odchyleń od normy stężenia hemoglobiny i hematokrytu są takie same jak liczby krwinek czerwonych.

MCV, czyli średnia objętość erytrocytu

Norma: 82–92 fl

Przyczyny ↑:

• niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego w diecie lub choroby zaburzające ich wchłanianie w jelicie cienkim,
• spożywanie nadmiernej ilości płynów bezelektrolitowych, np. herbaty,
• ciąża.

Przyczyny ↓:

• niedobór żelaza w diecie,
• moczówka prosta,
• cukrzyca,
• niewydolność nerek.

MCH, czyli średnia zawartość hemoglobiny w czerwonej krwince

Norma: 27–31 pg

MCHC, czyli średnie stężenie hemoglobiny w czerwonej krwince

Norma: 32–36 g/dl

MCH i MCHC mówią o ilości hemoglobiny w krwince.

Przyczyny ↑: do znamiennego podwyższenia tych parametrów dochodzi niezmiernie rzadko, np. w sferocytozie lub chorobie zimnych hemgalutynin.

Przyczyny ↓: niedobór żelaza, talasemie.

WBC, czyli liczba białych krwinek we krwi

Norma: 4,5–10 tys/mm³

Rola: są ważnym elementem układu odpornościowego człowieka, który odpowiada za obronę organizmu przed patogenami, np. wirusami czy bakteriami.

Przyczyny ↑ (leukocytozy):

• infekcja,
• choroba nowotworowa,
• spożycie posiłku przed badaniem – może spowodować wahania do 5% w stosunku do wyniku mierzonego na czczo.

Przyczyny ↓ (leukopenii):

• początkowa faza infekcji,
• stan po infekcji wirusowej,
• stosowanie niektórych leków, np. immunosupresyjnych, glikokortykosteroidów,
• nowotwór krwi – białaczka,
• anoreksja.

PLT, czyli liczba płytek krwi

Norma: 150-400 tys/mm³

Rola: biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

Przyczyny ↑ (nadpłytkowości):

• nowotwory, m.in. układu krwiotwórczego, płuca, trzustki,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• infekcje,
• po masywnej utracie krwi,
• po usunięciu śledziony,
• alkoholizm,
• nadpłytkowość rodzinna.

Przyczyny ↓ (małopłytkowości):

• małopłytkowość autoimmunologiczna,
• niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego,
• nowotwory i inne choroby szpiku kostnego,
• infekcje,
• choroby wątroby,
• ciąża,
• małopłytkowość rzekoma – spowodowana pobraniem krwi na nieprawidłowe podłoże lub zbytnim wydłużeniem czasu między pobraniem krwi a analizą próbki.