Wygląd stolca – o czym może świadczyć

Jednorazowe zmiany wyglądu stolca nie muszą nas niepokoić. Jednak utrzymujące się nienaturalne zmiany koloru, konsystencji lub grubości wydalanego kału albo pojawienie się w nim nietypowych domieszek – krwi czy śluzu – mogą być sygnałem, że organizm nie funkcjonuje prawidłowo. Lepiej tego nie ignorować i zrobić badania kontrolne.

Jaki jest prawidłowy wygląd stolca?

Prawidłowy stolec powinien być gładki i łatwy do wydalenia, mieć konsystencję półmiękką lub uformowaną, bez widocznych niestrawionych fragmentów pokarmu i po spuszczeniu wody nie powinien zostawiać śladów na muszli klozetowej.

Stolec składa się z niestrawionych resztek pokarmowych, wody, bakterii oraz barwników żółciowych. Jego konsystencja zależy od czasu przechodzenia przez jelito grube, w którym wchłaniana jest woda i składniki mineralne. Im kał dłużej przechodzi przez jelito grube, tym staje się twardszy. Kształt i konsystencję stolca można klasyfikować, używając siedmiostopniowej bristolskiej skali uformowania stolca (Bristol Stool Form Scale):

• Typ 1. Oddzielne zbite grudki podobne do orzechów, trudne do wydalenia
• Typ 2. Stolec o wydłużonym kształcie, grudkowaty
• Typ 3. Stolec wydłużony, z pęknięciami na powierzchni
• Typ 4. Smukłe, wężowate kawałki stolca, gładkie i miękkie
• Typ 5. Miękkie drobiny z wyraźnymi krawędziami (łatwo wydalane)
• Typ 6. Stolec papkowaty, kłaczaste kawałki z postrzępionymi krawędziami
• Typ 7. Wodnisty, bez stałych elementów

Kształt i konsystencja stolca zależy od czasu, przez jaki przebywa on w jelicie grubym – typ 1. zalega w jelicie najdłużej, typ 7. – najkrócej.

Typy 1. i 2. wskazują na zaparcia, 3. i 4. to idealne stolce, łatwe do wypróżnienia bez nadmiaru płynu, typ 5. wskazuje na brak błonnika pokarmowego, a 6. i 7. – na biegunkę.

Zmiany konsystencji stolca

Stolec o połyskliwej, tłustej powierzchni
Obfite, luźne stolce o połyskliwej, tłustej powierzchni, z widocznymi kropelkami tłuszczu, trudno spłukujące się z muszli klozetowej świadczą o złym wchłanianiu tłuszczów. Tego typu stolce mogą wystąpić po zmianie diety, ale też mogą być objawem infekcji układu pokarmowego, schorzeń jelita cienkiego lub trzustki.

Stolec pienisty, strzelający
Tego typu stolec jest najczęściej objawem zakażenia jelit, zaburzenia trawienia lub wchłaniania.

Stolec ołówkowaty
W ten sposób określa się stolec uformowany, ale o bardzo małej średnicy, przypominającej kształt ołówka. Taka zmiana grubości stolca może być spowodowana zwężeniem odbytnicy przez narośle, zmiany zapalne, a nawet raka odbytnicy. Pojawienie się i utrzymywanie stolców ołówkowatych powinno skłonić do wizyty u lekarza.

Zmiany koloru stolca

Stolec smolisty
Czarny kolor stolca może świadczyć o krwawieniu w żołądku lub dwunastnicy, ewentualnie w początkowym odcinku jelita grubego. W aptekach są dostępne testy na obecność krwi utajonej. Można je kupić bez recepty i od razu samemu sprawdzić, czy kał zawiera domieszkę krwi. Jeśli test potwierdzi obecność krwi utajonej w stolcu, trzeba jak najszybciej udać się do lekarza. Badanie endoskopowe przewodu pokarmowego pozwala zazwyczaj ustalić źródło krwawienia.
Ciemny kolor stolca pojawia się także podczas zażywania niektórych leków, np. preparatów żelaza, czy węgla lekarskiego – w takich wypadkach test na krew utajoną da wynik negatywny i nie ma potrzeby dalszych badań.

Stolec żółty
Stolec żółtawy lub koloru gliny wskazuje na problemy z wątrobą. To niepokojący objaw – może oznaczać kamienicę dróg żółciowych lub zapalenie wątroby, zwłaszcza gdy towarzyszy mu żółtaczka, swędzenie skóry, ciemny mocz.

Luźny zielonkawy stolec
Zielonkawy kolor stolca, zwłaszcza w połączeniu z biegunką i gorączką, wskazuje na infekcję jelitową.

Obecność krwi w stolcu
Świeża krew na powierzchni stolca lub na papierze toaletowym najczęściej jest objawem choroby hemoroidalnej. Krew przemieszana ze stolcem może świadczyć o krwawieniu z jelita.
W obu przypadkach konieczne są badania lekarskie, które wskażą źródło krwawienia, ew. wykluczą raka jelita grubego lub potwierdzą chorobę hemoroidalną. Postawienie właściwej diagnozy pozwoli szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.

Inne zmiany wyglądu stolca, które mogą niepokoić

Śluz powlekający stolec
Obecność śluzu w przewodzie pokarmowym zazwyczaj jest naturalna – śluz m.in. poprawia pasaż treści jelitowej. Śluz w stolcu pojawia się również podczas zaparć lub biegunek, ale może też być jednym z objawów np. jelita drażliwego. Jeśli poza śluzem pojawiają się inne objawy, np. domieszka krwi lub ropy, bóle brzucha, utrata masy ciała – wskazane jest zasięgnięcie porady lekarza.