Trzech Króli to zwyczajowa nazwa święta obchodzonego 6 stycznia na pamiątkę objawienia się Jezusa mędrcom ze Wschodu, a przez nich wszystkim ludziom i całemu światu.
Uroczystość Objawienia Pańskiego to jedno z najstarszych świąt. Najpierw obchodzono je na Wschodzie, w Kościele zachodnim pojawia się w IV wieku. Święto odwołuje się do Ewangelii Mateusza 2,1-12, ten fragment to jedyna informacja o mędrcach (cytat za Biblią Tysiąclecia):
Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon». Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak napisał Prorok:
A ty, Betlejem, ziemio Judy,
nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy,
albowiem z ciebie wyjdzie władca,
który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».
Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do swojej ojczyzny.
Trzej Królowie, czyli kto?
W Ewangelii nie ma mowy o królach, tłumaczenie z Biblii Tysiąclecia mówi o mędrcach, a Mateusz określa ich dosłownie mianem magów. Przybyszów za królów uważa się raczej bezpodstawnie, bo ani Pismo Święte, ani najstarsza tradycja nie widziały w nich królów. Mateusz określa ich słowem magoi. W starożytności uznawano ich za Persów stanu kapłańskiego. A być może mowa po prostu o astronomach, skoro podążyli za gwiazdą, by dotrzeć do Jezusa. Że mędrców było trzech, wnioskuje się z liczby darów (mirra, kadzidło i złoto), które złożyli Dziecięciu. Imiona Kacper, Melchior i Baltazar są późnego i niepewnego pochodzenia.
Zwyczaje
Na przełomie XV i XVI wieku wykształcił się zwyczaj święcenia w kościele 6 stycznia kadzidła i złota. Od XVIII wieku święci się również kredę. Poświęconą kredą pisze się na drzwiach wejściowych symbole K+M+B i cyfry rozpoczynającego się roku.
W ramach obchodów tego święta w wielu miejscowościach w Polsce i na świecie organizuje się Orszak Trzech Króli. To uliczne jasełka, podczas których zmierza się do stajenki, by pokłonić się Dzieciątku, a w czasie drogi śpiewa się kolędy.
6 stycznia kończą się Gody, czyli okres między Bożym Narodzeniem (25 grudnia) a świętem Trzech Króli, i rozpoczyna się karnawał.
Dzień wolny
W powojennej Polsce Trzech Króli było dniem wolnym od pracy, aż do 1960 roku, kiedy to zostało zniesione ustawą Sejmu PRL. We wrześniu 2010 roku rozpoczęto prace legislacyjne nad ponownym przywróceniem dnia wolnego. Odpowiednia ustawa została podpisana przez prezydenta Bronisława Komorowskiego 19 listopada 2010 roku i ogłoszona w Dzienniku Ustaw 26 listopada 2010 roku. 6 stycznia 2011 roku był pierwszym od 1960 roku dniem Objawienia Pańskiego wolnym od pracy.
