Ćwiczenia fizyczne, takie jak spacerowanie w szybkim tempie, mogą odświeżyć i odnowić istotę białą w naszych mózgach, poprawiając zdolność myślenia i zapamiętywania, która słabnie wraz z wiekiem. Udowodnili to amerykańscy naukowcy.
Nasze mózgi zmieniają się przez całe życie, ale nie tylko na gorsze
Badanie przeprowadzone w USA potwierdziło, że istota biała w mózgu przebudowuje się u osób, które stają się bardziej aktywne fizycznie. Z drugiej strony u tych, które prowadzą siedzący tryb życia, istota biała ma tendencję do strzępienia się i kurczenia. Nasze mózgi nieustannie się zmieniają – na lepsze i na gorsze – w zależności od tego, jak żyjemy i jak aktywni fizycznie jesteśmy.
Do późnych lat 90. większość badaczy uważała, że ludzkie mózgi są fizycznie utrwalone już we wczesnym dzieciństwie. Urodziliśmy się, jak sądzono, z określoną liczbą komórek mózgowych i z wiekiem ich liczba, a także funkcja naszych mózgów mogłaby się tylko zmniejszać. Na szczęście późniejsze odkrycia naukowców jasno wykazywały, że nasze mózgi zachowują plastyczność przez całe życie, zmieniając się wraz z nami, a niebagatelny wpływ na nie ma także aktywność fizyczna.
Ćwiczenia fizyczne wpływają nie tylko na szare komórki
Wcześniejsze badania plastyczności mózgu skupiały się jednak na istocie szarej mózgu zawierającej słynne szare komórki lub neurony, które pozwalają tworzyć myśli i wspomnienia. Mniej badań dotyczyło istoty białej, która odpowiada za połączenia neuronów. Jej degeneracja i kurczenie się z wiekiem wpływa na pogorszenie funkcji poznawczych. Istotę białą uznawano za stosunkowo statyczną, z niewielką plastycznością. Uważano też, że styl życia nie ma wpływu na istotę białą mózgu.
Badaniem istoty białej i wpływem na nią aktywności fizycznej zajęła się grupa naukowców z Colorado State University w Fort Collins. Badacze postanowili sprawdzić, czy istota biała ma taką samą plastyczność jak jej szary odpowiednik i czy może się zmieniać, gdy zacznie się regularnie ćwiczyć fizycznie. Wyniki ich pracy zostały opublikowane online w NeuroImage.
Jak przeprowadzono badanie
W badaniu wzięło udział 250 ochotników – mężczyzn i kobiet w wieku ponad 60 lat, którzy nie byli aktywni fizycznie, prowadzili siedzący tryb życia, ale cieszyli się dobrym stanem zdrowia. W laboratorium przetestowano ich obecną wydolność i sprawność fizyczną oraz zdolności poznawcze, a także istotę białą za pomocą skanowania mózgu metodą rezonansu magnetycznego.
Następnie podzielono wolontariuszy na trzy grupy. Pierwsza grupa – kontrolna – rozpoczęła nadzorowany program ćwiczeń rozciągających i poprawiających równowagę trzy razy w tygodniu. Druga trzy razy w tygodniu uczestniczyła w 40-minutowych spacerach w szybkim tempie. Trzecia grupa trzy razy w tygodniu brała udział w zajęciach tanecznych. Wszystkie grupy trenowały przez sześć miesięcy, a następnie ich uczestników poddano takim samym badaniom w laboratorium jak przed rozpoczęciem eksperymentu.
Ćwiczenia aerobowe poprawiają funkcje istoty białej
Okazało się, że u wielu osób nie tylko zaobserwowano poprawę wydolności i ogólnej sprawności fizycznej, ale zmieniły się także ich mózgi. Zgodnie z oczekiwaniami, spacerowicze i tancerze byli bardziej wydolni i sprawniejsi fizycznie, ale co ważniejsze, ich istota biała wydawała się odnowiona. W nowych skanach włókna nerwowe w niektórych częściach ich mózgów wyglądały na większe, a ślady degeneracji w tkankach zmniejszyły się. Pozytywne zmiany były najbardziej widoczne wśród spacerowiczów, którzy po sześciu miesiącach również lepiej radzili sobie w testach pamięci.
Tymczasem członkowie grupy kontrolnej, którzy nie ćwiczyli aerobowo, po sześciu miesiącach wykazali pogarszający się stan istoty białej, z większym przerzedzeniem i postrzępieniem aksonów oraz spadkiem wyników poznawczych.
– Nasze badania potwierdziły, że istota biała pozostaje plastyczna i aktywna, niezależnie od naszego wieku, a kilka energicznych spacerów w tygodniu może wystarczyć, by spowolnić lub powstrzymać spadek pamięci – mówi prowadząca badania dr Agnieszka Z. Burzyńska.
Nie wszystkie wyniki były zgodne z oczekiwaniami. Badacze spodziewali się na przykład, że taniec przyniesie większą poprawę istoty białej mózgu i funkcji poznawczych niż spacerowanie, ponieważ wymaga więcej nauki i zaangażowania. Okazało się jednak, że regularne spacerowanie w szybkim tempie dało lepsze rezultaty, co sugeruje, że ćwiczenia aerobowe mają największe znaczenie dla zdrowia istoty białej.
– Tancerze podczas każdego treningu musieli słuchać oraz obserwować instruktorów i w tym czasie nie nie poruszali się. To prawdopodobnie wpłynęło na ich gorsze wyniki – wyjaśnia dr Burzyńska.
Przeczytaj też:
- Mindfulness: Czy trening uważności może zmienić mózg?
- Ćwiczenia dla osób cierpiących z powodu zbyt długiego siedzenia przy komputerze
- Idealne ćwiczenia dla chorych na serce? Wchodzenie po schodach
- Codzienne ćwiczenia dla zdrowego serca
- Ćwiczenia fizyczne mogą wzmocnić działanie szczepionki przeciw COVID-19