Ostre zapalenie trzustki – objawy, leczenie

Ostre zapalenie trzustki (OZT) objawia się nagłym, bardzo silnym bólem w nadbrzuszu oraz nudnościami i wymiotami. Połowa przypadków spowodowana jest nadużyciem alkoholu, a 30% kamieniami żółciowymi. Sprawdź, czy można je wyleczyć, jakie jeszcze mogą być przyczyny i czy konieczne jest leczenie szpitalne.

Trzustka jest małym organem należącym do układów pokarmowego i endokrynnego. Produkuje enzymy trawienne, niezbędne do trawienia pożywienia, oraz hormony regulujące gospodarkę węglowodanową organizmu.

Zlokalizowana jest na tylnej ścianie jamy brzusznej, zaotrzewnowo. Waży zaledwie 70-100 g, jednak jej choroby mogą prowadzić do bardzo poważnych problemów całego ustroju.

Ostre zapalenie trzustki jest to proces zapalny, w którym trzustka trawiona jest przez produkowane przez siebie enzymy. Jest ono związane z przedwczesną aktywacją enzymów trzustkowych, które w normalnych warunkach uruchamiają się dopiero w świetle przewodu pokarmowego. W efekcie część trzustki może zostać całkowicie zniszczona, uszkodzeniu mogą ulec również sąsiadujące z trzustką naczynia krwionośne i ściany przewodu pokarmowego.

W większości przypadków chorzy, którzy dostaną szybką pomoc, po tygodniu wracają do zdrowia. Jednak u niektórych osób z ciężkim ostrym zapaleniem trzustki mogą rozwinąć się poważne komplikacje.

Ostre a przewlekłe zapalenie trzustki

W wypadku przewlekłego zapalenia trzustki miąższ trzustki jest trwale uszkodzony w wyniku stanu zapalnego trwającego przez wiele lat. W wypadku ostrego zapalenia trzustki możliwe jest całkowite wyleczenie, ale 5-10% przypadków OZT kończy się śmiercią pacjenta.

Objawy ostrego zapalenia trzustki

Do najczęstszych objawów OZT należą:

  • bardzo silny ból w nadbrzuszu, może być opasający albo promieniować do pleców. Często nasila się w pozycji leżącej na plecach, ulgę może przynosić zwijanie się w kłębek,
  • nudności lub wymioty, często skąpe i nieprzynoszące ulgi,
  • wysoka gorączka 38 st. C lub więcej,
  • biegunka,
  • niestrawność,
  • zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka),
  • tkliwość lub obrzęk brzucha,
  • szybkie bicie serca (tachykardia),
  • wzdęcie brzucha, często zatrzymanie gazów i stolca,
  • brunatnosine przebarwienia wokół pępka (objaw Cullena),
  • podbiegnięcia krwawe w okolicy lędźwiowej (objaw Greya Turnera),
  • marmurkowatość skóry brzucha oraz kończyn (objaw Halsteadta).

OZT wywołane kamieniami żółciowymi zwykle rozwija się po spożyciu dużego tłustego posiłku. Jeśli stan jest spowodowany wypiciem nadmiernej ilości alkoholu, ból często pojawia się od 6 do 12 godzin po jego spożyciu.

Czy potrzebna jest natychmiastowa pomoc medyczna

W przypadku wystąpienia objawów ostrego zapalenia trzustki należy natychmiast wezwać pogotowie lub zgłosić się do szpitala. OZT jako stan zagrożenia życia jest bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji.

Przyczyny OZT

  • 50% przypadków jest spowodowane nadużyciem alkoholu,
  • 30% przypadków wywołanych jest przez powikłania kamicy żółciowej.

Inne przyczyny to m.in.:

  • przypadkowe uszkodzenie lub uraz trzustki, np. podczas zabiegu usunięcia kamieni żółciowych lub badania trzustki,
  • steroidy i niektóre leki, np. sulfonamidy, NLPZ, leki moczopędne,
  • choroby wirusowe, takie jak świnka, odra lub WZW,
  • choroby autoimmunologiczne,
  • zakażenie glistą ludzką.

Jeśli przyczyny nie da się określić, mówimy o idiopatycznym OZT.

Ciężkie zapalenie trzustki

Na ciężki przebieg OZT najbardziej narażone są osoby:

  • powyżej 70. roku życia,
  • otyłe (BMI = 30 lub więcej),
  • codziennie spożywające napoje alkoholowe,
  • palące,
  • mające rodzinne obciążenia zapaleniem trzustki.

Zmniejszając ilość wypijanego alkoholu i zmieniając dietę, by zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia kamieni żółciowych, można znacząco zredukować ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia trzustki.

Diagnozowanie ostrego zapalenia trzustki

Rozpoznania ostrego zapalenia trzustki dokonuje się na podstawie charakterystycznych objawów, wywiadu oraz dodatkowych badań laboratoryjnych. Charakterystyczne dla OZT jest zwiększenie aktywności enzymów trzustkowych (lipazy i amylazy) we krwi i w moczu oraz podwyższenie markerów stanu zapalnego (jak CRP, PCT, leukocytoza), a niekiedy także wskaźników uszkodzenia wątroby i niewydolności nerek. Najczęściej wykonuje się również badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), które pomagają w diagnostyce przyczyny choroby i wykryciu powikłań.

Leczenie OZT

Leczenie ostrego zapalenia trzustki przeprowadza się w szpitalu. Polega ono na intensywnym dożylnym nawadnianiu, zwalczaniu dolegliwości bólowych i specjalnym leczeniu żywieniowym. Niekiedy konieczne bywa całkowite zastąpienie diety doustnej żywieniem dojelitowym przez zgłębnik. W przypadku stwierdzenia przeszkody w odpływie żółci konieczne może być wykonanie ECPW (czyli endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej) ze sfinkterotomią w ciągu 24-72 godzin od wystąpienia objawów. U osób z żółciowym OZT po ustąpieniu objawów przeprowadza się operacyjną cholecystektomię, czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego.

Osoby z łagodnym OZT zwykle dochodzą do zdrowia w ciągu tygodnia, w razie wystąpienia powikłań leczenie może trwać nawet kilka miesięcy.

Powikłania ostrego zapalenia trzustki

U osób z ciężkim ostrym zapaleniem trzustki mogą wystąpić powikłania, które nierzadko mogą być wskazaniem do leczenia w oddziałach intensywnej terapii, a w około 10% przypadków kończą się śmiercią pacjenta.

Do komplikacji OZT należą m.in.:

  • martwica i zakażenie miąższu trzustki – martwiczo zmieniona trzustka może ulec nadkażeniu, które rozprzestrzenia się po organizmie, prowadząc do sepsy i niewydolności wielonarządowej. Zakażenie martwicy wiąże się z 50% śmiertelnością, zwykle konieczne jest leczenie operacyjne.
  • okołotrzustkowe zbiorniki płynowe i torbiele rzekome – mogą powodować wzdęcia, niestrawność i tępy ból brzucha,
  • krwotoki z uszkodzonych naczyń okołotrzustkowych
  • przetoki trzustkowe
  • przewlekłe zapalenie trzustki – rozwija się, gdy powstaną trwałe uszkodzenie trzustki.

Zapobieganie OZT

Ponieważ przyczyną ostrego zapalenia trzustki najczęściej są kamienie żółciowe i nadużywanie alkoholu, ryzyko rozwoju choroby można zmniejszyć zmianą stylu życia na zdrowszy.

Kamienie żółciowe – najskuteczniejszym sposobem zapobiegania kamicy żółciowej jest utrzymywanie zbilansowanej diety zawierającej co najmniej 5 porcji świeżych owoców i warzyw dziennie. Dieta powinna również zawierać produkty pełnoziarniste, czyli kasze, płatki zbożowe, brązowy ryż. Warto też zadbać o obniżenie poziomu cholesterolu i utrzymanie prawidłowej wagi ciała.

Alkohol – można zmniejszyć ryzyko rozwoju OZT, ograniczając picie alkoholu. Osoby, które w przeszłości już chorowały na OZT, powinny całkowicie go unikać.

Przeczytaj też:

Co warto wiedzieć o ostrym zapaleniu trzustki

Czy ostre zapalenie trzustki można wyleczyć?

W większości wypadków ostrego zapalenia trzustki możliwe jest całkowite wyleczenie.

Czy ostre zapalenie trzustki trzeba leczyć w szpitalu?

Ostre zapalenie trzustki jest stanem zagrożenia życia i musi być leczone w warunkach szpitalnych.

Jak długo trwa leczenie ostrego zapalenia trzustki?

Osoby z łagodnym ostrym zapaleniem trzustki zwykle dochodzą do zdrowia w ciągu tygodnia, ale w razie wystąpienia powikłań leczenie może trwać nawet kilka miesięcy.

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi