Czarnuszkę, nazywaną też czarnym kminkiem, od setek lat stosuje się w tradycyjnej medycynie indyjskiej, perskiej i arabskiej. Jej znane od starożytności właściwości lecznicze potwierdzają liczne badania. Dowiedz się, na co pomaga i jak jej używać.

Czarnuszka siewna, czyli Nigella sativa, znana jest też jako czarny kminek, czarny kmin, kminek egipski. Nieprzypadkowo nazywa się ją też złotem faraonów. Używano jej już w starożytnym Egipcie, a także w Grecji, Persji i Rzymie. Podobno Kleopatra zawdzięczała nieskazitelną cerę tłoczonemu z niej olejowi. Nigellę sativę wysoko ceni się w ajurwedzie i w tradycyjnej medycynie islamskiej – jeden z hadisów przytacza nawet słowa Mahometa, że jest ona lekarstwem na wszystkie choroby z wyjątkiem śmierci.

Nasiona czarnuszki dobrze jest włączyć do codziennej diety i stosować je jako dodatek do potraw. To najbezpieczniejszy i najbardziej racjonalny sposób korzystania z jej dobroczynnych właściwości. Warto polubić jej specyficzny, zdecydowany smak.

Jakie związki chemiczne zawierają nasiona Nigella sativa

Większość terapeutycznych właściwości czarnuszka zawdzięcza dużej zawartości tymochinonu (30-48%), który jest też głównym aktywnym składnikiem eterycznego olejku z Nigella sativa. 7-15% stanowią pochodne tymochinonu – tymohydrochinon, ditymochinon i p-cymen. 6-12% składu chemicznego nasion to karwakrol, który nadaje charakterystyczny zapach oregano, a występuje też m.in. w tymianku i kminku. Karwakrol ma również liczne właściwości lecznicze – działa moczopędne, przeciwskurczowo, przeciwbólowo, antybakteryjnie, rozgrzewająco, napotnie i żółciopędne. Ponadto w skład nasion złota faraonów wchodzą jeszcze m.in. różne rodzaje alkaloidów oraz saponiny, które wykazują działanie przeciwnowotworowe. Skład chemiczny nasion może nieco się różnić w zależności od tego, w jakim regionie były uprawiane rośliny.

Składniki odżywcze nasion czarnuszki

Nasiona Nigella sativa są dość kaloryczne, ale zwykle nie zjadamy ich dużo. Zawierają 28,5% tłuszczów, 26,7% białka, 24,9% węglowodanów, 8,4% błonnika i 4,8% popiołów. Mają też dużą ilość różnych witamin i minerałów, m.in. miedź, fosfor, cynk i żelazo, a także karoten.

Na co pomaga złoto faraonów

Lista dolegliwości, na które pomaga, jest bardzo długa. Czarnuszka używana jest jako środek moczopędny, obniżający ciśnienie krwi, przeciwbólowy, przeciwzapalny, antyoksydacyjny, przeciwmiażdżycowy, przeciwbakteryjny, przeciwbiegunkowy. Wspiera leczenie cukrzycy i nowotworów. Rozszerza oskrzela, pomaga chronić żołądek, wątrobę, nerki i serce. Wspomaga trawienie, pobudza apetyt, zwiększa odporność, zwalcza infekcje wywołane przez pasożyty. Stosuje się ją w leczeniu m.in. zapalenia oskrzeli, astmy, biegunki, reumatyzmu i chorób skórnych.

Jej lecznicze właściwości potwierdzają liczne badania. Np. u chorych na reumatoidalne zapalenie stanów podawanie czarnuszki zmniejszyło obrzęk stawów oraz złagodziło poranną sztywność stawów. Potwierdzono także jej antybakteryjne działanie, np. oporne na metycylinę szczepy Staphylococcus aureus były wrażliwe na alkoholowy ekstrakt z czarnuszki, nasiona były skuteczne w zwalczaniu Helicobacter pylori, a olej z Nigella sativa zwalczał Escherichia coli i szczepy Listeria monocytogenes.

Z kolei dodanie 2 g nasion Nigella sativa na dobę do leków przeciwcukrzycowych pacjentów z cukrzycą typu 2 spowodowało znaczne obniżenie stężenia glukozy we krwi na czczo i 2 godziny po posiłku bez znaczącej zmiany masy ciała (Żródło: Bamosa AO, Kaatabi H, Lebdaa FM, Elq AM, Al-Sultanb A. „Effect of Nigella sativa seeds on the glycemic control of patients with type 2 diabetes mellitus”. Indian J Physiol Pharmacol).

Obiecujące efekty przyniosło też badanie pacjentów z alergicznym nieżytem nosa. Już po 2 tygodniach stosowania oleju z czarnuszki zaobserwowano znaczne zmniejszenie objawów, takich jak przekrwienie i świąd błony śluzowej nosa, katar czy napady kichania (Nikakhlagh S, Rahim F, Aryani FH, Syahpoush A, Brougerdnya MG, Saki N. „Herbal treatment of allergic rhinitis: the use of Nigella sativa”. Am J Otolaryngol).

Tradycyjne zastosowania czarnego kminku w medycynie ludowej

• Od starożytności czarnuszka jest tradycyjnie stosowana w leczeniu różnych schorzeń związanych z układem oddechowym, sercowo-naczyniowym, przewodem pokarmowym, czynnością nerek i wątroby. Używa jej się także, by poprawić odporność i ogólne samopoczucie.
• W XI wieku Awicenna, słynny słynny perski lekarz i uczony, w swym „Kanonie medycyny” zalecał spożywanie jej nasion, by pobudzić energię organizmu i zregenerować go po zmęczeniu i przygnębieniu.
• Nasiona i olej z czarnego kminku od zawsze stosuje się w cywilizacji indyjskiej i arabskiej jako przyprawa i lekarstwo. Nasion tradycyjnie używa się w krajach Azji Południowej i Zachodniej oraz na Bliskim Wschodzie w leczeniu wielu chorób i dolegliwości, w tym astmy, zapalenia oskrzeli, reumatyzmu i powiązanych chorób zapalnych. W kulturze arabskiej nasiona czarnuszki uważa się za „Habbatul barakah”, co oznacza „ziarno błogosławieństwa”.
• Nalewki przygotowanej z nasion używa się przy niestrawności, utracie apetytu, biegunkach, obrzękach, robakach, braku miesiączki i bolesnym miesiączkowaniu oraz w leczeniu wykwitów skórnych. Ma też działanie przeciwgrzybiczne.
• Olej z czarnuszki jest stosowany zewnętrznie jako środek antyseptyczny i miejscowo znieczulający.
• Prażone nasiona czarnego kminu podaje się wewnętrznie na powstrzymanie wymiotów.
• Ekstrakty alkoholowe z nasion mają działanie przeciwgrzybiczne.

Jak jeszcze można używać czarnuszki

• Warto dodawać nasiona czarnuszki do codziennych posiłków – 1-2 g dziennie są już znaczącą ilością. Można posypywać ziarenkami kanapki, wypieki, sałatki. Czarny kmin jest też świetnym dodatkiem serów, twarogów, marynat. Pizza czy zapiekanka posypana czarnuszką nabierze interesującego charakteru, a przy okazji będzie lżej strawna. Nasiona mogą być dodawane do potraw w całości albo zmielone.
• Utłuczone w moździerzu ziarna czarnuszki mogą zastępować pieprz.
• Oleju z czarnuszki można używać np. do sałatek, ale uwaga – ma ostry wyrazisty smak.
• Zmielone ziarna czarnuszki można mieszać z miodem i stosować w czasie przeziębienia, na kaszel i na ból gardła.
• Dodanie kropli oleju z czarnuszki do kremu do twarzy działa przeciwbakteryjnie i może pomóc przy wypryskach czy trądziku. Można też zmieszać w zagłębieniu dłoni kilka kropel kwasu hiarulonowego i hydrolatu z 2-3 kroplami oleju z i użyć zamiast kremu przy problemach z wypryskami.
• Czarnuszki można też używać do pielęgnacji włosów, np. jako dodatek do oleju używanego do olejowania włosów, np. kokosowego (uwaga – olejem smarujemy włosy, a nie skórę głowy). Nasiona czarnuszki można zastosować także w postaci naparu do płukania włosów, najlepiej w połączeniu z innymi ziołami.

Czy czarny sezam to inna nazwa czarnuszki?

Uwaga! Czarny sezam to nie czarnuszka! Wiele osób myli te ziarna – jedne i drugie są małe i koloru głębokiej czerni, jednak to zupełnie inne rośliny. Ziarenka czarnuszki są lekko kanciaste, mają zdecydowany ostry smak i specyficzny aromat. Nasiona czarnego sezamu natomiast są płaskie, owalne, mają słodkawy delikatny smak i nikły orzechowy aromat. Różnią się także geograficznie – czarny sezam to roślina z Dalekiego Wschodu, popularna w Japonii, Korei i Chinach. Nigella sativa zaś pochodzi z Europy Południowej, Afryki Północnej i Azji Południowo-Zachodniej. Uprawiana jest w regionie Bliskiego Wschodu, wokół Morza Śródziemnego, Europie Południowej, Indiach, Pakistanie, Syrii, Turcji, Arabii Saudyjskiej.

Przeczytaj też:

• Olej z czarnuszki – na co pomaga, jak stosować
• Co zamiast soli, żeby było smacznie i zdrowo?
• Kurkuma – właściwości i zastosowanie