Najczęstsze nietolerancje pokarmowe

Nietolerancje pokarmowe to trudności w trawieniu niektórych pokarmów. Powodują nieprzyjemne objawy, takie jak wzdęcia i ból brzucha, które zwykle występują kilka godzin po zjedzeniu nietolerowanego pokarmu.

Liczba osób, które cierpią na nietolerancję pokarmową, znacznie wzrosła w ostatnich latach – szacuje się, że dotyka ona do 20 proc. światowej populacji. W przeciwieństwie do niektórych alergii dolegliwości z nią związane nie zagrażają życiu, ale mogą być dużym problemem dla osób, które się z nią borykają.

• Sprawdź, czym się różnią nietolerancje pokarmowe od alergii pokarmowych

Objawy nietolerancji pokarmowych

Chociaż objawy nietolerancji pokarmowych są różne, najczęściej dotyczą układu pokarmowego, skóry i układu oddechowego. Typowe objawy to: biegunka, wzdęcia, wysypki, bóle głowy, mdłości, zmęczenie, ból brzucha, katar, zaczerwienienie skóry.

Jak najprościej diagnozować nietolerancje pokarmowe

Nietolerancje pokarmowe są powszechnie diagnozowane poprzez diety eliminacyjne. Najczęściej na pewien czas usuwa się pokarmy podejrzane o wywoływanie nietolerancji do czasu, aż objawy ustąpią. Pokarmy są następnie ponownie wprowadzane pojedynczo i jednocześnie monitoruje się objawy. Ten rodzaj diety pozwala określić, które pokarmy powodują niepożądane objawy.

Najczęstsze nietolerancje pokarmowe

Nietolerancja laktozy

Laktoza to cukier znajdujący się w mleku i produktach mlecznych. Jest rozkładany w organizmie przez enzym zwany laktazą, który jest niezbędny do prawidłowego trawienia i wchłaniania laktozy.

Nietolerancja laktozy spowodowana jest niedoborem enzymów laktazy, co powoduje niezdolność do trawienia laktozy.

Objawy nietolerancji laktozy obejmują: bóle brzucha, wzdęcia, biegunkę, gazy i mdłości.

Nietolerancja laktozy jest niezwykle powszechna. Szacuje się, że ponad 70 proc. światowej populacji ma problemy z trawieniem laktozy, w Polsce jest to ok. 35 proc. dorosłych. Osoby z nietolerancją laktozy powinny unikać produktów mlecznych, takich jak mleko i lody. Sery dojrzewające i produkty fermentowane, takie jak jogurt czy kefir, mogą być łatwiejsze do strawienia dla osób z nietolerancją laktozy, ponieważ zawierają mniej laktozy niż inne produkty mleczne.

Nietolerancję tę można zdiagnozować na kilka sposobów, m.in. wykonując test tolerancji laktozy, test oddechowy z laktozą lub analizę pH stolca.

Nietolerancja glutenu

Gluten to ogólna nazwa nadana białkom znajdującym się w pszenicy, jęczmieniu, życie i pszenżycie. Wiąże się z nim kilka schorzeń, w tym celiakia, nadwrażliwość na gluten bez celiakii i alergia na pszenicę.

Celiakia obejmuje odpowiedź immunologiczną, dlatego jest klasyfikowana jako choroba autoimmunologiczna. Kiedy osoby z celiakią są narażone na gluten, układ odpornościowy atakuje jelito cienkie i może poważnie uszkodzić układ trawienny.

Alergie na pszenicę są często mylone z celiakią ze względu na podobne objawy. W wypadku alergii na pszenicę organizm wytwarza przeciwciała na białka pszenicy, podczas gdy celiakia jest spowodowana nieprawidłową reakcją immunologiczną na gluten.

Jednak wiele osób doświadcza nieprzyjemnych objawów po spożyciu pokarmów zawierających gluten, nawet jeśli wynik testu na celiakię lub alergię na pszenicę jest ujemny.

Mamy wtedy do czynienia z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (ang. non-coeliac gluten sensitivity – NCGS), łagodniejszą formą nietolerancji glutenu, która według szacunków dotyka od 0,5 do 13 proc. populacji.

Objawy nadwrażliwości na gluten bez celiakii są podobne do objawów celiakii i obejmują: wzdęcia, bóle brzucha, biegunkę lub zaparcia, bóle głowy, zmęczenie, ból stawów, wysypki, depresję lub lęk, niedokrwistość.

Zarówno w przypadku celiakii, jak i nadwrażliwości na gluten bez celiakii, stosuje się dietę bezglutenową. Polega na przestrzeganiu diety wolnej od żywności i produktów zawierających gluten, w tym: chleba, makaronów, płatków zbożowych, piwa, ciastek, a także sosów i dressingów, zwłaszcza sosu sojowego.

Kofeina

Kofeina to substancja chemiczna, która znajduje się w wielu różnych napojach, w tym w kawie, napojach gazowanych, herbacie i napojach energetycznych. Działa pobudzająco, co oznacza, że po spożyciu zmniejsza zmęczenie i zwiększa czujność. Jest to efekt blokowania receptorów adenozyny, neuroprzekaźnika, który reguluje cykl snu oraz czuwania i powoduje senność.

Większość dorosłych może bezpiecznie spożywać do 400 mg kofeiny dziennie bez żadnych skutków ubocznych. Taka ilość kofeiny znajduje się w około czterech filiżankach kawy. Jednak niektóre osoby są bardziej wrażliwe na kofeinę i odczuwają reakcje nawet po spożyciu niewielkiej jej ilości. Ta nadwrażliwość jest powiązana z genetyką i zmniejszoną zdolnością metabolizowania oraz wydalania kofeiny.

Osoby z nadwrażliwością na kofeinę mogą odczuwać następujące objawy po spożyciu nawet niewielkiej jej ilości: szybkie bicie serca, lęk, bezsenność, nerwowość, niepokój.

Osoby z wrażliwością na kofeinę powinny minimalizować jej spożycie, unikając pokarmów i napojów zawierających kofeinę, w tym kawy, napojów gazowanych, napojów energetycznych, herbaty i czekolady.

• Kawa: Ile filiżanek dziennie?
• Czy kawa szkodzi sercu?
• Kawa a rozwój choroby Alzheimera i Parkinsona
• Kawa na zdrowie? Mała porcja może obniżać ryzyko chorób serca

Aminy biogenne

Aminy biogenne powstają w komórkach roślinnych i zwierzęcych w wyniku naturalnych procesów, natomiast w żywności podczas fermentacji, przetwarzania i przechowywania. Z nietolerancjami pokarmowymi najczęściej związana jest histamina.

U osób bez nietolerancji histamina jest łatwo metabolizowana i wydalana. Jednak niektórzy ludzie nie są w stanie prawidłowo rozkładać histaminy, powodując jej gromadzenie w organizmie. Najczęstszą przyczyną nietolerancji histaminy jest upośledzenie funkcji enzymów odpowiedzialnych za jej rozkład.

Objawy nietolerancji histaminy obejmują: zaczerwienienie skóry, bóle głowy, pokrzywkę, swędzenie, lęk, skurcze żołądka, biegunkę, obniżenie ciśnienia krwi.

Osoby z nietolerancją histaminy powinny unikać pokarmów bogatych w tę naturalną substancję chemiczną, takich jak: sfermentowane pokarmy, peklowane mięso, suszone owoce, owoce cytrusowe, awokado, sery, ryby wędzone, ocet winny, piwo i wino.

Salicylany

Salicylany to naturalne substancje chemiczne wytwarzane przez rośliny jako obrona przed owadami i chorobami. Mają one właściwości przeciwzapalne, a badania naukowe wykazały, że żywność bogata w te związki chroni przed niektórymi chorobami, takimi jak rak jelita grubego. Można je znaleźć w szerokiej gamie produktów spożywczych, w tym w owocach, warzywach, herbatach, kawie, przyprawach, orzechach i miodzie. Oprócz tego, że są naturalnym składnikiem wielu produktów spożywczych, salicylany są często używane jako konserwant żywności, bywają też składnikiem leków.

Spożywanie normalnych ilości salicylanów znajdujących się w żywności nie szkodzi większości ludzi, chociaż nadmierna ich ilość może powodować problemy zdrowotne. Jednak niektóre osoby są niezwykle wrażliwe na te związki i rozwijają niepożądane reakcje po spożyciu nawet niewielkich ilości.

Objawy nietolerancji salicylanów obejmują m.in.: zatkany nos, infekcje zatok, polipy nosa i zatok, astmę, biegunkę, zapalenie okrężnicy, pokrzywkę.

Chociaż całkowite usunięcie salicylanów z diety jest niemożliwe, osoby z nietolerancją powinny unikać produktów bogatych w salicylany, takich jak przyprawy, kawa, rodzynki i pomarańcze, a także kosmetyków i leków zawierających salicylany.

Inne częste nietolerancje pokarmowe

Wymienione wcześniej nietolerancje pokarmowe należą do najczęstszych, ale jest jeszcze wiele innych produktów i substancji spożywczych, które bywają nietolerowane, w tym:

• aspartam – sztuczny słodzik powszechnie stosowany jako substytut cukru
• jaja – niektórzy ludzie mają trudności z trawieniem białek jaj, mimo że nie są uczuleni na jajka
• siarczyny – występują naturalnie w niektórych produktach spożywczych, takich jak winogrona i dojrzałe sery, są też dodawane do żywności jako konserwanty, np. do suszonych owoców i do wina
• fruktoza
• glutaminian sodu – dodatek wzmacniający smak w żywności
• barwniki spożywcze
• drożdże

Przeczytaj też:

• Nietolerancja pokarmowa i alergia pokarmowa – czym się różnią
• Mleko roślinne: Które wybrać? Przewodnik
• Mleko sojowe – czy jest zdrowe?
• Wzdęcia: Jak się ich pozbyć?
• Zaparcia – co jeść, a czego unikać
• Zaparcia – przyczyny, leczenie, zapobieganie

Szukasz chwili wytchnienia? Zrób sobie przerwę i włącz Radio Pogoda!